TRƯỜNG TH VIÊN SƠN

Kỹ năng sống trong tiếng Nhật vừa đề cập đến phạm trù đạo đức tư cách của một con người, vừa là những kỹ năng, năng lực cần thiết mà một con người cần được rèn luyện ngay từ khi còn nhỏ. Ở Nhật không có sách giáo khoa dạy riêng về kỹ năng sống, nhưng học sinh Nhật có một môn học Đạo đức ở trường cũng dạy những nội dung gần như bao hàm trong đó.

Được dạy từ khi mới sinh ra

Điều quan trọng hơn cả người Nhật quan niệm dạy kỹ năng sống cho trẻ không phải bắt đầu từ khi trẻ đi học, mà nó cần được dạy ngay từ khi trẻ mới sinh ra, và cha mẹ chính là những người thầy đầu tiên và quan trọng nhất để dạy trẻ những kỹ năng ấy.

Triết lý giáo dục mầm non

Triết lý được thống nhất trong các trường mầm non là “học mà chơi”. Môi trường học giảm tải tối đa lý thuyết đối với học sinh mầm non mà thay vào đó, trẻ được tự do vui chơi, học các kỹ năng sống, khám phá thiên nhiên…

Có hao mô hình trường mẫu giáo

Đó là trường dành cho những đứa trẻ có mẹ đi làm và bà mẹ nội trợ. Trường học dành cho trẻ có mẹ đi làm được chính phủ hỗ trợ 150 USD mỗi tháng (bao gồm bữa trưa được đầu bếp của nhà trường chuẩn bị đảm bảo tiêu chuẩn dinh dưỡng).

Trẻ em đi bộ đến trường

Trẻ em Nhật Bản tự đi bộ đến trường từ năm lên bảy tuổi. Những người cao tuổi trong khu vực sẽ trở thành tình nguyện viên hướng dẫn cho các cháu nhỏ sang đường để đảm bảo an toàn. Những người cao tuổi rất vui vẻ và nhiệt tình được làm công việc này.

Tích cực tham gia các hoạt động cộng đồng

Tại các thị trấn, khu dân cư ở Nhật Bản thường xuyên tổ chức các hoạt động tập thể như cùng nhau dọn dẹp khu phố và các đền chùa địa phương. Điều này giúp những người hàng xóm gần gũi và thân thiện hơn. Trẻ em cũng nhờ vậy dễ hòa đồng và phát triển kỹ năng giao tiếp tốt hơn.

Văn hóa nơi công cộng

Trẻ em ở xứ sở mặt trời mọc luôn thể hiện cách cư xử đúng mực và chấp hành nghiêm chỉnh các quy định chung nơi công cộng như xếp hàng, chờ tàu điện ngầm, không quấy khóc trong siêu thị,...

Chơi cùng con

iếng Nhật có một cụm từ ikumen (chế từ ikemen nghĩa là handsome) để dành tặng cho những ông chồng đảm đang chia sẻ với vợ việc nhà, và chăm sóc con cái. Ngày nay hầu như đàn ông Nhật nào cũng giác ngộ điều cơ bản ấy, nên không hiếm cảnh người bố vừa địu, vừa dắt con đi học hay đi chơi. Và họ rất chịu khó chơi cùng con cái, nhất là những môn cần đến vận động như leo trèo, đẹp xe, chơi bóng. Chơi cùng con chính là một cơ hội tuyệt vời để cha mẹ dạy các kỹ năng mềm cho con.

Có thể nói nếu như nhiều cha mẹ Việt Nam coi vệc rèn luyện kỹ năng sống cho con là trách nhiệm của nhà trường, thì người Nhật coi nó là vai trò của cha mẹ rồi mới đến nhà trường.

Kỹ năng sống cho trẻ: dạy trẻ tránh thói tự mãn (22/06/2018)

Khi đứa trẻ thực hiện thành công một công việc gì đó, nó sẽ có niềm tin là nó sẽ hoàn thành công việc đó lần nữa. Sự tự tin tăng lên một bậc. Việc đó không nhất thiết phải là thành tích, phải đứng thứ nhất thứ hai so với người khác. Việc đó đơn giản chỉ là việc mà trước nay đứa trẻ chưa làm được và giờ cháu đã làm được.

Còn khi có thành tích, đứa trẻ không phải là tự tin mà trở nên huênh hoang, là kiểu chân không chạm đất. Điều này không chỉ đến với đứa trẻ mà còn đến với tất cả mọi người khi họ có thành công gì đó mà được ghi nhận.

Là bậc phụ huynh, bạn không nên tạo điều kiện để con mình tự mãn. Phương pháp có thể là không tạo điều kiện để con thành công, hay thậm chí không giúp đỡ gì con trong các kì thi. Chuyện con va vấp tơi bời và thất bại có thể hạn chế con phát sinh thói tự mãn này.

Nói rộng ra một chút. Con người nói chung là một thực thể độc lập nhưng họ không có khả năng quan sát được chính mình. Thật khó có thể ngắm nghía bản thân mình đặc biệt là không thể nhìn mình từ phía sau, từ xa, từ bên trái và bên phải. Cái mà ta nhìn thấy hầu hết lại là người khác. Phần của chính ta chỉ có chút xíu trong tầm mắt của ta mà thôi. Khi một sự việc không hay xảy ra, mọi việc như chúng ta đang nhìn đời qua một tấm gương. Người tự tin, tỉnh táo và sáng suốt sẽ soi cái bóng của tấm gương đó. Khi đó, họ nhìn thấy chính mình trong tấm gương. Họ sẽ thấy vết nhọ trên mặt mình. Đó là khuyết điểm mình mắc phải. Họ thừa nhận vết nhọ đó và lấy khăn lau đi. Người huênh hoang không nhìn thấy điều đó. Khi mắt họ bị mờ bởi những vinh quang quá khứ, họ chỉ thấy những hình ảnh cuộc đời sau tấm gương đó, họ thấy hình ảnh thiên hạ tung hô họ trong thời hoàn kim. Vì không soi được bản thân, họ sẽ không nhìn thấy vết nhọ trên mặt mình và sẽ đem nó theo cả đời.

Trẻ lớn lên cũng là một công dân, một thực thể như trên, vì vậy nhiễm phải thói này sớm ảnh hưởng rất lớn đến tương lại. Bạn phải cố gắng để luôn đảm bảo “chân con mình” chạm đất và nhìn đời chân thực nhất có thể. Chỉ nên tập cho con cảm giác hài lòng vì đã hoàn tất một việc quan trọng mà thôi, đừng nên vì việc đó mà ra thói tự mãn.

Thành công khi con quá nhỏ rất tai hại. Giờ phút vui tươi thăng hoa diễn ra quá ngắn ngủi. Sau đó vầng hào quang quá khứ sẽ che mờ tấm gương tự vấn bản thân. Vì thế, bạn không nên cho con “vướng” vào vầng hào quang nào trước khi con học được kha khá những bài học từ sự thất bại.

Có thể nói nhiều bậc cha mẹ cảm thấy con mình giỏi, muốn cho cả thế giới biết đến, cho con tham gia cuộc thi này cuộc thi kia, và thậm chí giành giải. Nhưng đôi khi điều đó lại vô tình làm hại con chứ không hẳn giúp ích cho con. Chính vì vậy, bạn phải luôn cố gắng dành thời gian rèn luyện kỹ năng sống cho con, và một trong những điều đáng chú ý là tránh cho con có thói tự mãn vì thành công đến quá sớm.

Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ từ những việc nhỏ nhất (22/06/2018)

Trước khi có vài ý kiến trao đổi, xin trích lời tâm sự của một phụ huynh như sau:

“Một hôm ở nhà, tôi nhờ con tôi (học lớp 4) quét nhà. Cháu trả lời tôi rất vô tư: “Ở lớp có bao giờ bọn con phải quét lớp đâu mà ba bắt con quét nhà?”…. Sau đó, tôi có đi hỏi môt số giáo viên xung quanh thì được biết việc trực nhật lớp hàng ngày của các cháu đã bỏ lâu rồi và bây giờ giao cho bác lao công trực luôn.

Có thể tôi là người bảo thủ, nhưng tôi xin trình bày ý của bản thân như sau: Việc các cháu tự cầm chổi trực nhật ở lớp rất có ích, vì đó cũng là cách rèn luyện cho các cháu biết tham gia lao động. Các cháu có quét lớp thì mới biết mệt nhọc, biết nhắc nhở các bạn khác không được xả rác lung tung để giữ gìn vệ sinh chung. Khi về nhà các cháu mới biết thương cha mẹ làm việc vất vả, để làm những việc nhỏ một cách tự giác.

“Tuổi nhỏ làm việc nhỏ, tùy theo sức của mình” - Bác Hồ kính yêu của chúng ta đã dạy thế và điều đó được nhấn mạnh ở một trong 5 điều Bác dạy. Chuyện của tôi có thể nhỏ nhưng tôi tin là không nhỏ vì đây chỉ là thể hiện một thực tế khác lớn hơn hiện nay: trong nhiều gia đình, các cháu nhỏ hầu như không phải làm gì cả, ngoài việc học. Đến trường cũng vậy.

Trong khi chúng ta đang cho rằng phải dạy thế hệ trẻ hôm nay kỹ năng sống. Hoàn toàn đúng, nhưng đừng xem kỹ năng sống là cái gì đó quá cao siêu. Và tôi chỉ xin đề nghị: kỹ năng sống bắt đầy từ nhưng việc nhỏ nhất, gần gũi nhất trong gia đình và trong trường học: quét dọn nhà cửa, lớp, bàn ghế, sân trường” - (theo báo Giáo dục và Thời đại).
Qua lời tâm sự của bậc phụ huynh này, chúng ta không khỏi suy nghĩ. Vậy cần giáo dục kỹ năng sống cho trẻ bắt đầu từ đâu? Xin thưa, phải bắt đầu từ việc nhỏ nhất. Những việc ấy có thể chỉ là tự phục vụ bản thân.

Nói thì nghe có vẻ nghịch lý nhưng đó lại là sự thật. Trẻ em ngày nay hầu như không biết tự phục vụ bản thân trong sinh hoạt đời thường. Mỗi gia đình chỉ có 1 hoặc 2 con, mà thường thì bố mẹ ngày xưa đã từng sống vất vả nên muốn cho con sung sướng hơn mình, vì vậy thường thuê người giúp việc. Thế là các em không những không phải làm việc nhà, mà còn không phải làm cả việc tự phục vụ bản thân như giặt giũ, tắm rửa, thậm chí tự xúc cơm ăn...

Thế hệ chúng ta ngày trước đi học về còn phải nấu cơm, trông em, làm các việc vặt, thậm chí còn giúp bố mẹ làm thêm những việc nhỏ để tăng phần nào thu nhập cho gia đình.

Tất nhiên các em sẽ nghĩ rằng bây giờ chỉ học và phấn đấu sao cho vào được đại học, còn những việc khác “đã có người giúp việc lo”. Bố mẹ nào đã tạo cho các em suy nghĩ như vậy, thật là sai lầm.

Vậy thì cần có giải pháp nào? Trước hết, đừng nên là “ô sin” của con: Có những bà mẹ khi con ăn xong, lẽ ra phải nhắc con dọn dẹp bát đũa thì đã làm thay con việc ấy. Lâu dần trẻ thành ỉ lại, lười lao động. Cần phải ý thức được cho trẻ rằng mọi nhu cầu cá nhân như tắm giặt, ăn uống, gấp chăn màn, xếp dọn phòng ở của mình phải do các em tự làm. Trẻ phải tự biết phục vụ chăm sóc bản thân. Thậm chí học hỏi ở người giúp việc những công việc bếp núc, nữ công gia chánh hay thu vén sắp xếp trong nhà. Để sau này khi lớn lên, sẽ không gặp khó khăn trong việc tự tổ chức cuộc sống riêng cho mình.

Cha mẹ cũng nên quy định rõ những việc nào trẻ cần tự làm (thường là những việc liên quan đến sinh hoạt cá nhân), bởi những việc này không ảnh hưởng gì đến sức khoẻ của trẻ, mà ngược lại rèn cho các em nhiều kỹ năng, đức tính tốt.

Cần rèn luyện con ý thức tự giác lao động mà trước hết là ý thức giúp đỡ người lớn làm việc nhà. Trẻ cần biết làm các việc vặt như quét nhà, rửa ấm chén, nấu cơm và chế biến một số món đơn giản dễ làm. Cốt sao khi bố mẹ vắng nhà, trẻ có thể tự cơm nước, phục vụ được bản thân. Nên cho trẻ biết rằng học trong sách vở chưa đủ mà còn phải biết “hành”. Muốn vậy phải bắt đầu từ những việc nhỏ nhất, mà bước đầu tiên là tự phục vụ mình khi không có người lớn ở bên.

Ngoài ra, bố mẹ cần giáo dục cho con về đường ăn ý ở, cách tiếp khách khi người lớn vắng nhà; cách thưa gửi với người hơn tuổi, cách trả lời điện thoại, cách pha trà, cắm hoa, trang trí nhà cửa…Trẻ cũng cần học cách bảo vệ mình và em nhỏ, người thân, ứng xử thế nào khi có sự cố xảy ra (như chập điện, cháy nổ, kể cả khi bị bắt nạt…)

Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ không chỉ là nhiệm vụ của nhà trường mà còn ở bố mẹ, người thân. Làm sao để trẻ lớn lên trở thành người tự lập, tự chủ trong mọi tình huống. Đó là cái đích mà người lớn chúng ta hướng tới. Muốn vậy phải có sư kết hợp chặt chẽ giữa các môi trường giáo dục mà gia đình, nhà trường và xã hội phải giữ thế vững chắc của “kiềng ba chân”.

Và giáo dục kỹ năng sống không phải là cái gì cao siêu xa vời. Hãy bắt đầu cho các em làm quen với cuộc sống từ những việc nhỏ nhất hàng ngày.